Bazylia – wysiew, uprawa i pielęgnacja

Odmiany bazylii

Aromatyczne liście bazylii warto mieć zawsze pod ręką, bo świetnie sprawdzą się jako dodatek do kolorowych sałatek, sosów, mięs, dań rybnych, pizzy i sera mozzarella. Słodka bazylia (Ocimum basilicum) znakomicie sprawdzi się we włoskiej kuchni, a bazylie tajska oraz cytrynowa (Ocimum tenuiflorum i Ocimum x citriodorum) wzbogacą smak dań azjatyckich.

Z ponad 65 gatunków botanicznego rodzaju bazylia co najmniej siedem jest uprawianych jako zioła lecznicze i kuchenne. Najpopularniejszym gatunkiem jest bazylia pospolita (Ocimum basilicum L.). To roślina jednoroczna, dorastająca do 60 cm wysokości i wyróżniająca się spośród innych ziół jajowatymi, jasnozielonymi i lekko błyszczącymi liśćmi, które mogą osiągnąć nawet 5 cm długości.
Inne najpopularniejsze w uprawie bazylie to:

• bazylia słodka "Sweet Green" – tradycyjna słodka bazylia, idealna do dań kuchni włoskiej
• bazylia pospolita "Genovese" – ma mocniejszy smak i aromat niż słodka bazylia, do tego pozostawia lekko korzenny posmak
• bazylia "Christmas" – skrzyżowanie Genovese z tajską bazylią; liście mają owocowy zapach grzanego wina; świetnie sprawdzi się jako roślina ozdobna, ponieważ ma atrakcyjne fioletowe kwiaty
• bazylia "Crimson King" – zwana fioletową bazylią ze względu na charakterystyczne fioletowe liście, które przy konsumpcji pozostawiają goździkowy posmak
• bazylia tajska "Siam Queen" – bazylia z liśćmi o smaku lukrecji, fioletowo-czerwonymi łodygami i fioletowymi kwiatami, wydziela subtelny cynamonowo-anyżowy zapach
• bazylia cytrynowa "Mrs Burn’s Lemon" – przepyszne liście o smaku cytryny
• bazylia sałatowa – ma marszczone liście o łagodnym smaku, dobra do sałatek

Jakie narzędzia i sprzęty są potrzebne do uprawy bazylii?

Do uprawy ziół w domu potrzebujemy nasion do wysiewu, ziemi, pojemników, w których nasza roślina będzie rosnąć oraz niewielkiej liczby narzędzi. Przydatne będą ręczne narzędzia ogrodowe, które wykorzystać możemy do przesadzania innych roślin doniczkowych czy też uprawy warzyw. Możemy je zakupić jako zestaw w każdym sklepie ogrodniczym.
Czego potrzebujemy do uprawy bazylii:

• Nasiona bazylii
• Doniczki
• Ziemia do wysiewu, lekka i umiarkowanie zasobna
• Propagator (rozsadnik) lub folia

Jak uprawiać bazylię?

Najłatwiej bazylię kupić gotową w doniczce, ale też możemy wysiać ją samodzielnie z nasion. Zachęcamy do tego drugiego, ponieważ uprawa bazylii jest niewymagająca, a roślina z powodzeniem może rosnąć w ogrodzie lub w doniczce w domu.

Siew bazylii możemy wykonywać od końca lutego do początku kwietnia, używając standardowej ziemi do wysiewu i nasion bazylii. Co bardzo ważne, nasion nie przykrywamy ziemią! Potrzebują światła, by wykiełkować – trwa to około tygodnia. Temperatura w pomieszczeniu, w którym ustawimy nasze doniczki z nasionami bazylii, powinna wynosić 20-25ºC.

Jak siać bazylię krok po kroku:

1. Napełniamy doniczki ziemią
2. Wysypujemy nasiona na wierzch ziemi. Nasiona bazylii łatwo kiełkują, więc nie należy siać ich więcej, niż potrzebujemy. Do uprawy w standardowej doniczce 12 cm wystarczy 20 nasion
3. Aby nie naruszyć nasion, stawiamy doniczki na tacy wypełnionej wodą, wtedy ziemia będzie wchłaniać wodę od dołu
4. Umieszczamy doniczki w propagatorze (rozsadniku) w temperaturze 15-25ºC. Alternatywnie kładziemy folię na każdej doniczce i robimy w niej dziurki, aby zapewnić dopływ powietrza. Następnie stawiamy doniczki w ciepłym miejscu z jasnym pośrednim światłem i czekamy aż nasiona wykiełkują
5. Pamiętamy o nawadnianiu. Podlewamy regularnie, ale nie przelewamy!
6. Gdy nasiona wykiełkują, wyjmujemy je z propagatora lub usuwamy folię. Pozwalamy sadzonkom rosnąć, dopóki nie rozwiną się co najmniej dwa prawdziwe liście (to druga para liści, która się pojawia w trakcie uprawy bazylii)
7. Przytrzymujemy każdą sadzonkę za liść (nigdy nie trzymamy za łodyżki, ponieważ są bardzo delikatne i łatwo je uszkodzić) i wyciągamy roślinki. Przesadzamy każdą sadzonkę do osobnej doniczki. Dziury w nowej ziemi możemy zrobić ołówkiem lub innym podobnym przedmiotem
8. Jeżeli chcemy uprawiać bazylię w ogrodzie, przed przeniesieniem ją na zewnątrz, należy poczekać aż miną przymrozki. Warto zahartować rośliny – przez dwa tygodnie umieszczamy doniczki na zewnątrz w ciągu dnia i chowamy do domu na noc

Jeszcze przed wysianiem nasion warto zastanowić się, gdzie nasza bazylia będzie rosła – na zewnątrz w ogrodzie czy w doniczce w domu. To idealna roślina do domowej uprawy w doniczkach, ponieważ możemy bez obaw trzymać ją na słonecznym parapecie w kuchni, a latem wystawić na balkon lub taras.

Jeżeli decydujemy się na uprawę bazylii w przydomowym ogródku, wybierzmy słoneczne, osłonięte od wiatru miejsce z dobrze przepuszczalną, próchniczą i żyzną glebą. Sadzenie bazylii na podwyższonych zagonach poprawi drenaż i zapewni ochronę przed ślimakami. Roślinę należy chronić przed ostrym słońcem, ponieważ jej liście mogą zacząć żółknąć i tracić walory smakowe.

Jak pielęgnować bazylię?

Pamiętajmy, że bazylia jest rośliną lubiącą słońce i powinna mieć dostęp przez co najmniej 5 godzin dziennie do światła słonecznego.
Roślina nie toleruje zimnej i mokrej gleby, powinna być tylko lekko wilgotna. Dlatego należy podlewać ją rano, aby gleba zdążyła wyschnąć w ciągu dnia. Podczas podlewania uważajmy, aby nie zmoczyć liści – mokre liście to zwiększone ryzyko pojawienia się choroby grzybiczej (mączniaka prawdziwego).

Bazylia w ogrodzie wymaga nawożenia – dobrze w tej roli sprawdzi się kompost, ponieważ roślina nie toleruje nawożenia świeżym obornikiem. Pamiętajmy również o systematycznym nawadnianiu, ale nie przelewaniu wodą.

Jeżeli uprawiamy bazylię głównie do użytku w kuchni, na bieżąco ucinajmy pojawiające się kwiaty, ponieważ po zakwitnięciu liście nabiorą gorzkiego smaku.

Jak i kiedy zbierać bazylię?

Bazylię możemy zbierać przez całe lato. Regularne zbiory zachęcą roślinę do produkcji większej liczby liści.

Jeżeli potrzebujemy tylko kilku liści, wybierzmy te pojedyncze, które łączą się z łodygą tuż pod nową parą liści. W praktyce na każdy zerwany liść roślina wyprodukuje jeszcze dwa. Podczas zbierania bazylii w dużych ilościach zawsze zostawiajmy dwa lub trzy pędy boczne poniżej miejsca cięcia, aby zachęcić roślinę do rozkrzewienia.

Od połowy do późnego lata przycinajmy całą roślinę o jedną trzecią, aby zachęcić do ostatecznego wypuszczenia liści.
Bazylia nie przetrwa na zewnątrz, gdy temperatura spadnie poniżej 5ºC. Aby zapewnić zapas liści bazylii późną jesienią, należy przenieść rośliny uprawiane w doniczce do słonecznego miejsca w pomieszczeniu.

Możemy również zamrozić lub wysuszyć liście bazylii, aby zapewnić sobie jej zapas na dłuższy czas:

• Aby zamrozić liście bazylii, należy usunąć z łodygi wszystkie liście i je umyć. Następnie blanszujemy liście we wrzącej wodzie przez kilka sekund, odcedzamy i płuczemy w lodowatej wodzie. Osuszamy i umieszczamy w szczelnym pojemniku w zamrażarce
• Aby wysuszyć liście bazylii w piekarniku, włączamy urządzenie na najniższą temperaturę. Następnie umieszczamy liście bazylii na blaszce do pieczenia i pozostawiamy w piekarniku na dwie do czterech godzin, aż będą się rozpadać po ich zgięciu
• Aby wysuszyć bazylię tradycyjnie na powietrzu, należy pokroić pędy liściaste z długimi łodygami. Zawiązujemy je w pęczki i zawieszamy w chłodnym i dobrze wentylowanym miejscu, ale też w jasnym świetle. Suszenie bazylii na powietrzu trwa około miesiąca

Przy tak wielu smacznych odmianach do wypróbowania warto zacząć uprawiać bazylię w domu lub w ogrodzie. W ten sposób zapewnimy sobie stały dostęp do świeżego bądź suszonego zioła, bez którego nie może obejść się żadna kuchnia!

Możliwe problemy, szkodniki i choroby w uprawie bazylii

Bazylia rzadko jest atakowana przez choroby i szkodniki. Najczęściej pojawiają się na niej mszyce, mączliki i przędziorki, narażona jest również na ślimaki oraz zdarzają się choroby grzybowe jak mączniak. W przypadku chorób rośliny nie da się uratować i należy ją usunąć. Jeżeli roślinę zaatakowały owady, możemy ją spróbować odratować domowymi sposobami lub z pomocą dostępnych środków do roślin, np. w aerozolu.

Pamiętajmy, że zdecydowanie lepiej jest zapobiegać, niż leczyć, dlatego bazylię należy dokładnie obserwować i interweniować, jak tylko zaobserwujemy obecność szkodników lub choroby. Zaleca się systematyczne i staranne plewienie oraz niedopuszczenie do zachwaszczenia uprawy bazylii.

Mszyce

Małe zielone, czarne lub żółto-zielone owady, które bardzo łatwo przenoszą się na sąsiadujące rośliny. Wydzielają charakterystyczną kleistą substancję, będącą jest pożywką dla szarej pleśni oraz ułatwiającą rozwój infekcji grzybiczych.
Aby zapobiec atakom mszyc, warto posadzić w ogrodzie kilka kęp mięty lub trzymać doniczkę z bazylią w jej sąsiedztwie. W przypadku inwazji należy niezwłocznie pozbyć się ich ręcznie. Dobrym sposobem na mszyce jest wyniesienie rośliny na zewnątrz na kilka dni, aby umożliwić naturalnym drapieżnikom, takim jak biedronki, zjedzenie owadów. Jeżeli to nie zadziała – warto zastosować opryski chemiczne.
Dowiedz się jak pozbyć się czarnych robaków na bazylii.

Mączliki

Białe pluskwiaki, które przypominają muszki. Ich obecność na bazylii sygnalizują żółte, drobne plamki na liściach. Pomogą tu środki owadobójcze, w tym również preparaty na mszyce.

Przędziorek

Małe, czerwonawe pajączki o wielkości pół milimetra atakują najczęściej, gdy otoczenie jest za suche. Żerują na spodniej stronie liści, a o ich obecności świadczą pajęczynki oraz deformacja i odbarwienie liści. Domowym sposobem na pozbycie się przędziorków jest przemywanie listków bazylii wilgotną ściereczką nasączoną szarym bądź potasowym mydłem lub płynem do mycia naczyń (przed spożyciem liście trzeba dokładnie umyć!). Pomóc może również opłukanie rośliny pod prysznicem oraz podniesienie wilgotności pomieszczenia, w którym trzymamy bazylię.

Ślimaki

Ślimaki mogą pożerać całe rośliny bazylii. Istnieją różne metody ochrony roślin, na przykład owinięcie miedzianą blachą doniczek, pozostawienie pokruszonych skorupek jaj czy też piwne pułapki na ślimaki. Zaleca się zbierać ślimaki na bieżąco i wypuszczać je z dala od ogrodu. Do ich wyłapywania przyda się latarka, zwłaszcza wieczorem. Możemy rozstawić też odwrócone do góry dnem podstawki pod doniczki, które staną się dla nich schronieniem w ciągu dnia, a dla nas – skuteczną pułapką.