Mączlik warzywny - czym jest i jak go zwalczać?

Czym jest mączlik?

Mączlik warzywny, potocznie zwany białą muszką, to pasożyt z rodziny mączlikowatych żerujący na roślinach ozdobnych i warzywach. Najczęściej spotyka się go na pomidorach i ogórkach. Jest owadem trudnym do usunięcia, jednak przy zastosowaniu odpowiednich preparatów, udaje się go wytępić. Mączlik czuje się najlepiej tam, gdzie jest sucho i ciepło. Dlatego chętnie bytuje w mieszkaniach i szklarniach. Na zewnątrz pojawia się między majem a wrześniem.

Jak wyglądają mączliki? Dorosłe szkodniki to białe muszki o wielkości ok. 1,5 cm pokryte mączystymi wydzielinami woskowymi. Larwy tego szkodnika o białym lub żółtaworóżowym kolorze są owalne i lekko spłaszczone. Mączliki żerują na spodniej stronie liści, gdzie składają jaja. Można zobaczyć je gołym okiem i szybko zająć się ich usuwaniem.

Wśród mączlików występujących w Polsce wyróżnia się mączlika szklarniowego, różanecznikowego i warzywnego. Na obszarach tropikalnych i subtropikalnych uprawy atakuje mączlik ostroskrzydły (nazywany też tytoniowym) bardzo odporny na środki owadobójcze i przez to trudny do usunięcia.

Mączlik szklarniowy (łac. Trialeurodes vaporariorum) to szkodnik roślin, które hodujemy w doniczkach lub skrzynkach. Jego nazwa wskazuje na to, gdzie bytuje najczęściej – w szklarniach. Ale nie opuszcza również mieszkań i tarasów. Ten rodzaj mączlika atakuje kapustę i pomidory, powodując zamieranie roślin.

Pluskwiak jakim jest mączlik różanecznikowy (łac. Dialeurodes chittendeni) najchętniej bytuje na różanecznikach (np. na rododendronach). Swoim wyglądem bardzo przypomina mączlika szklarniowego – ma mlecznobiałe skrzydła i żółty tułów, ale w przeciwieństwie do mączlika szklarniowego nie ma woskowych wyrostków.

Mączlik warzywny na skrzydłach ma ciemne plamki co odróżnia go np. od mączlika szklarniowego. Szkodnik wysysający soki z roślin potrafi przetrwać zimę. Najbardziej szkodliwe dla roślin są larwy tego rodzaju mączlika, ponieważ to one żerują na dolnej warstwie liści i podkradają wartościowe soki.

Jak rozpoznać mączlika?

Mączlika rozpoznamy od razu – to malutka biała muszka o delikatnych skrzydełkach. Z pozoru niewinny owad, a tak naprawdę groźny pasożyt naszych upraw kwiatowych i warzywnych. Jeśli zobaczymy takiego pluskwiaka na spodniej stronie liści, możemy być pewni, że to właśnie mączlik. Larwa tego szkodnika spłaszczona i owalna również „osada się” na liściach i tam się przepoczwarza w dorosłego osobnika. Na liściach możemy dostrzec też i czarne okazy larw – oznacza to, że są już martwe.

Uszkodzenia wywołane przez mączlika

Jeśli mączlik pojawi się na naszej uprawie i w porę go nie zauważymy, doprowadzi do całkowitego zniszczenia roślin. Co powoduje mączlik szklarniowy? Ten pasożyt atakujący głównie rośliny uprawiane pod osłonami, ale również kwiaty ozdobne (azalie, róże, fuksje, pelargonie) uszkadza liście.

Początkowo działanie szkodnika objawia się niewielkimi żółtymi plamkami. Po pewnym czasie liście żółkną, usychają, aż w końcu opadają. Jeśli doszło już do rozwoju dorosłych osobników, kiedy poruszymy rośliną, odlatują z niej białe muszki. Obecności mączlika szklarniowego towarzyszy też choroba grzybowa (grzyb powstaje na spadzi produkowanej przez muszki).

Charakterystycznym objawem wskazującym na obecność mączlika są nakłucia na liściach. Kiedy spojrzymy pod światło, zobaczymy małe powygryzane otwory oraz bytujące na roślinie szkodniki.

Leczenie i zapobieganie mączlikowi

Mączliki należą do pasożytów, których trudno się pozbyć. Im szybciej zauważymy niechcianego bywalca, tym większa szansa, że nie zniszczy naszych roślin. Kiedy tylko mączlik pojawi się na kwiatach ozdobnych, jego zwalczanie rozpoczynamy od umycia liści. Do wody dodajemy szare mydło i czosnek i takim roztworem myjemy każdy liść. Ten naturalny sposób może okazać się niewystarczający – wtedy sięgamy po gotowe środki owadobójcze na mączlika.

Domowe sposoby na zwalczanie mączlika

Mączliki możemy potraktować naturalnymi opryskami (np. Substral Naturen Multi – Insekt) tworzącymi na ciele szkodnika powłokę blokującą dostęp powietrza. Taki środek jest w pełni bezpieczny i jeszcze w dniu oprysku możemy zjeść owoce i warzywa (jeśli stosujemy środek do oprysku roślin owocujących). Do ochrony ozdobnych roślin domowych i balkonowych przyda się również aerozol owadobójczy odporny na deszcz. Stosuje się go raz na 3 tygodnie, a środek działa systemicznie. Wśród substancji zdolnych do usuwania mączlików znajduje się acetamipirid i bifentryna.

Mączlik warzywny – zwalczanie

Mączliki jako owady wielożerne występują nie tylko na roślinach ozdobnych, ale i na warzywach i owocach. Chętnie atakują rośliny z rodzaju Brassica, czyli kapustę włoską, brukselkę, kalafior, brokuł i jarmuż. Mogą pojawić się też na brukwi, rzepie i gorczycy. Szkodnik uszkadza warzywa, powodując obniżenie wielkości i jakości plonu. Zanieczyszcza rośliny swoimi jajami i larwami, a rosa miodowa, którą wydzielają dorosłe osobniki, prowadzi do rozwoju grzybów sadzakowych.

Do zwalczania mączlika warzywnego możemy wykorzystać jego naturalnych wrogów, czyli np. dobrotnice (E. tricolor i E. inaron), skulika czy bleskotkę. Tam, gdzie uprawiamy ogórki, sadzimy łoczygę pospolitą i glistnika jaskółcze ziele (na nich rozwijają się pasożyty wrogie mączlikowi).
Jeśli tylko zauważymy mączlika na uprawie, usuwamy liście z największą liczbą larw i jaj, tak żeby powstrzymać rozwój dorosłych osobników. Stosujemy metody monitorowania, umieszczając żółte tablice lepowe nie wyżej niż 1 m nad powierzchnią ziemi.

Zwalczanie chemiczne mączlika warzywnego

Żeby pozbyć się pasożyta, musimy zastosować serię zabiegów owadobójczych:

• rozsadę podlewamy środkami systemicznymi zawierającymi imidachlopryd lub tiametoksam;
• po wysadzeniu rozsady do gruntu opryskujemy ją specjalnym preparatem na mączlika z flonikamidem lub spirotetramatem;
• zabiegi chemiczne rozpoczynamy nie później niż w 5-7 tygodniu wzrostu roślin, kiedy to najłatwiej pozbyć się szkodnika, a nawet nie dopuścić do jego rozwoju.

Mączlik szklarniowy – zwalczanie

Zanim rozpoczniemy walkę z mączlikiem szklarniowym, musimy wiedzieć, czy oby na pewno zaatakował nasze rośliny. Nie ma potrzeby stosowania zabiegów na zapas. Oczyszczanie trzeba przeprowadzić w odpowiednim czasie, żeby pozbyć się kolonii szkodników. W pierwszym stadium walki z pasożytem, podobnie jak w przypadku mączlika warzywnego, rozmieszczamy tablice lepne. Jeśli zauważymy na nich dorosłe osobniki, przeprowadzamy oprysk.

Jak chronić się przed mączlikiem?

W warunkach domowych na roślinach najczęściej pojawiają się pluskwiaki równoskrzydłe, w tym mączlik szklarniowy. Ciepłe i suche mieszkanie to dla niego prawdziwy azyl. Nie musi walczyć z niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi czy naturalnymi wrogami. Kiedy tylko liście zaczynają żółknąć i się zwijają, to znak, że mamy inwazję mączlików. Żeby do niej nie dopuścić, w pobliżu kwiatów podatnych na tego szkodnika sadzimy nagietki, aksamitki, rumianek lub bazylię. Mączlik nie przepada za zapachem tych kwiatów i ziół.

Profilaktyka w przypadku mączlika warzywnego polega na usuwaniu chwastów, które mogą stać się roślinami żywicielskimi dla szkodnika. Do uprawy wybieramy odmiany warzyw odporne na zasiedlanie tego pasożyta (np. kapustę czerwoną „Cabeza Negra”, brokuły „Navona”). Dobrą praktyką jest też wprowadzanie przerw w sadzeniu niektórych warzyw (przez rok nie sadzimy roślin, na których szkodnik chętnie się rozwija).

Jak chronić się przed mączlikiem?:

• nasiona niektórych upraw spryskujemy środkami owadobójczymi, zanim jeszcze je zasadzimy;
• stosujemy bariery ochronne takie jak siatki i osłony;
• wyrywamy chwasty i pozostałości innych roślin znajdujące się w pobliżu uprawy;
• wprowadzamy do uprawy drapieżniki żerujące na jajach i nimfach białych muszek.