Czerwce – zwalczanie szkodników

Czym są czerwce?

Czerwce (łac. Coccoidea) to pluskwiaki, do których zalicza się m.in. miseczniki, tarczniki, mączystki (nazywane też wełnowcami) i zabielice. Nadrodzina obejmuje ponad 7 tys. gatunków. Wszystkie owady należące do tej grupy pluskwiaków charakteryzują się niewielkimi rozmiarami. Są roślinożerne i pasożytują na roślinach, prowadząc do ich zamierania. Najchętniej żerują na uprawach domowych i szklarniowych, gdzie mają idealne warunki do rozwoju. Pojawiają się jednak i na uprawach gruntowych.

Dla roślin szczególnie niebezpieczne są dorosłe samice, które to wysysają soki z pędów i liści. Pluskwiaki są małe (maksymalnie 6 mm), a więc też trudne do zauważenia. Ich osłonka w postaci woskowych miseczek, tarczek lub wełniastego puchu sprawia, że bardzo trudno pozbyć się tych pasożytów.

Do najczęściej występujących czerwców zalicza się tarczniki, miseczniki i wełnowce.

Tarczniki

Mają spłaszczony muszelkowaty lub okrągły kształt, a barwę białą, żółtą lub różową. Ich ciało okrywają twarde pancerzyki – tarczki chroniące je przed czynnikami zewnętrznymi. Chętnie atakują rośliny doniczkowe. Pojawiają się w mieszkaniach w miesiącach zimowych, kiedy to w pomieszczeniu panują wysokie temperatury i niska wilgotność. Tarczniki bytują na młodych pędach i spodniej części blaszki liściowej.

Miseczniki

Samice tych czerwców przypominają wypukłą i okrągłą lub podłużną tarczkę. Mają kolor brązowy, a czasami nawet czarny. Samce to uskrzydlone osobniki z jedną parą skrzydeł i czułkami. Larwy miseczników są przezroczyste, płaskie i owalne. Do najczęściej spotykanych należy misecznik szklarniowiec i misecznik cytrusowiec. Pasożyt wysysa sok z tkanek rośliny, uszkadzając przez to liście i łodygę.

Wełnowce (mączystki)

Czerwce o owalnej i segmentowanej budowie ciała. Samice pokryte są mączystym nalotem woskowym, a samce mają jedną parę skrzydeł, długie czułki i wyrostki woskowe na końcu odwłoka. Wełnowce atakują najczęściej storczyki i sukulenty.

Jak rozpoznać czerwce?

Poszczególne gatunki różnią się od siebie wyglądem, ale łączy je jedno. Choć są mało ruchliwe, mocno przysysają się do rośliny, na której żerują. Tarczniki o spłaszczonej budowie ciała mają charakterystyczne tarczki, które można oddzielić od ich ciała. Podobne do nich miseczniki również wyposażone są w ochronne pancerzyki, jednak te zintegrowane są z całym ciałem szkodnika. Czerwce miseczniki w tym szkodniki: świerkowiec większy i misecznik tujowiec to wypukłe i brązowawe tarczki widoczne na pędach.

Na roślinach domowych miseczniki rozpoznajemy po błyszczących brązowych miseczkach. Kiedy na liściach pojawia się lepki osad, oznacza to, że pasożyty rozpoczęły swoją inwazję. Osad ten uniemożliwia fotosyntezę i upośledza oddychanie roślin. Jest też dobrą pożywką dla grzybów, które zaczynają atakować roślinę.

Wełnowce to czerwce, których zwalczanie opryskami jest wyjątkowo trudne. Swoim wyglądem przypominają kłębuszek wełny. Bytują np. na plamach, storczykach, sukulentach. Łatwo przenoszą się na inne rośliny.

Uszkodzenia wywołane przez czerwce

Jak każdy szkodnik roślin, czerwce powodują poważne uszkodzenia kwiatów, drzew i krzewów. Ponieważ są pasożytami wielożernymi bytują na różnych roślinach. Misecznik śliwowiec atakuje wiele gatunków drzew i krzewów np. bukszpan, irgę, różę, śnieguliczkę, karaganę (akację syberyjską). Szkodnik upośledza wzrost pędów, prowadzi do ich zamierania, a w ostateczności wyniszcza całą roślinę. Misecznik pokrywa liście rosą miodową, co sprzyja rozwojowi grzybów sadzakowych. Inny z rodziny czerwców – skorupik jabłoniowy atakujący np. jabłonie, lilaki, runiankę, bukszpan i irgę hamuje wzrost pędów, które z czasem zamierają.

Czerwce pojawiają się też i na iglakach. Miseczniki, takie jak świerkowiec większy i misecznik tujowiec, hamują wzrost pędów i prowadzą do żółknięcia igieł. Występują na świerku pospolitym, wężowym i kłującym oraz na żywotniku zachodnim (misecznik tujowiec). Czerwce tarczniki, którego reprezentantem jest tarcznik jałowcowiec, atakują jałowce, powodując skręcanie i zasychanie pędów. Wełnowce należące do rodziny czerwców w tym mączystek jałowcowy żerują na jałowcu pospolitym, doprowadzając do brązowienia pędów, a w ostateczności do ich zamierania.

Miseczniki na roślinach doniczkowych uszkadzają liście i łodygi, a tam gdzie żerują, pojawiają się żółte przebarwienia. Z czasem liście całkowicie żółkną, a w ostateczności usychają.

Leczenie i zapobieganie czerwcom

„Leczenie” rośliny zainfekowanej czerwcami rozpoczyna się od ręcznego usuwania pasożytów. Zdejmuje się je z liści np. za pomocą wykałaczki. Zabieg trzeba regularnie powtarzać, co mniej więcej 2 tygodnie. Innym domowym sposobem na czerwce i ich zwalczanie jest przemywanie liści wodą z dodatkiem szarego mydła, alkoholem etylowym, denaturatem lub octem. Delikatniejsze rośliny mogą źle reagować na mocne działanie alkoholu, dlatego w ich przypadku poleca się gotowe preparaty. Żeby pozbyć się czerwców stosuje się też zoocydy wpływające na układ nerwowy pasożyta, w tym alfa-cypermetrynę i acetamipryd.

Ekologiczne metody polecane na czerwce to oprysk ekologicznymi preparatami z czosnku, cebuli lub pokrzywy. Najczęściej stosuje się je jednak profilaktycznie – działają słabo na dojrzałe pasożyty.

Jak usunąć czerwce z roślin?

• Skorupiak jabłoniowy na drzewach, krzewach owocowych i ozdobnych z rodziny różowatych: stosujemy preparat zawierający acetamipryd – Mospilan. Zabieg przeprowadzamy w okresie wylęgu larw, nie dopuszczając do pokrycia się ich ciał tarczką.
• Misecznik śliwowiec na bukszpanie, irdze, śnieguliczce: w okresie jesienno-zimowym opryskujemy drzewa i krzewy preparatem olejowym. W czasie rozwoju larw (koniec czerwca – połowa lipca) spryskujemy uprawę preparatem z acetamiprydem.
• Czerwce na hortensji: przeprowadzamy oprysk preparatem olejowym. Stosujemy gotowy aerozol taki jak Substral Polysect Środek Owadobójczy. Środek jest odporny na deszcz, skutecznie zwalcza istniejące szkodniki. Rośliny spryskujemy nim raz na 3 tygodnie.
• Misecznik na roślinach doniczkowych: pasożyty zdejmujemy drewnianym patyczkiem lub szczoteczką do zębów (przykrywamy podłoże, żeby szkodniki nie spadały do ziemi), liście przemywamy roztworem wody z szarym mydłem lub octem. Roślinę spryskujemy preparatem olejowym, a w razie konieczności środkiem owadobójczym. Kwiat przestawiamy też w chłodniejsze miejsce (warunki rozwoju będą dla pasożyta niesprzyjające).

Jak chronić się przed czerwcami?

Trudno przewidzieć, kiedy czerwce zaatakują roślinę. Domowe uprawy możemy profilaktycznie spryskiwać środkiem takim jak np. Substral Polysect Ochojnik Środek Owadobójczy – przeznaczony jest do zastosowania w ogrodzie), który chroni roślinę przed atakiem szkodników. Preparat działa systemicznie, wnikając w głąb rośliny i krążąc wraz z jej sokami. Zapobiegawczo możemy stosować również ekologiczny środek z czosnku, cebuli lub pokrzywy.

Żeby zapobiec pladze czerwców na uprawach ogrodowych, zwabiajmy do naszego ogródka jak najwięcej naturalnych drapieżców, takich jak np. biedronki i złotooki. Owady te chętnie zjadają czerwce i chronią rośliny przed pojawianiem się kolejnych pokoleń tych pasożytów. W ogrodzie zasadźmy różnorodne rośliny kwitnące, które będą przyciągały naszych owadzich sprzymierzeńców. Unikajmy stosowania wielu środków chemicznych, żeby nie niszczyć naturalnego środowiska i zapewnić jak najlepsze warunki do rozwoju pożytecznych owadów.