Cząber – uprawa w ogrodzie

Cząber – co to za roślina?

Cząber ogrodowy bywa nazywany także cząbrem letnim, cząberkiem, pieprzykiem lub fasolowym zielem. Jest rośliną jednoroczną, o pokroju przypominającym małą krzewinkę. Osiąga wysokość do 50 cm i wyróżnia się silnie drewniejącymi łodygami oraz drobnymi, wydłużonymi liśćmi o zaostrzonych końcach.  

Cząber ogrodowy wywodzi się z rejonu Morza Śródziemnego (tereny dzisiejszej Syrii i Palestyny), skąd trafił do Grecji oraz pozostałych części Europy. W naturze rośnie także w górach Kaukaz oraz południowo-zachodniej Azji. 

Z cząbrem ogrodowym spokrewniony jest cząber górski, określany mianem zimowego. Jest on - w przeciwieństwie do cząbru ogrodowego - wieloletni, a także nieco od niego niższy (do 40 cm). Również wykorzystywany jest jako przyprawa (w handlu dostępna pod nazwą “czubryca”), choć jego smak i zapach jest nieco ostrzejszy, a gorzkie nuty bardziej intensywne niż w przypadku odmiany ogrodowej. 

Jak uprawiać cząber?

Uprawa cząbru ogrodowego jest bardzo łatwa. Należy on do najmniej wymagających ziół. Dobrze rośnie zarówno w gruncie, jak i w doniczkach na balkonie lub tarasie, pod warunkiem, że zostanie umieszczony na bardzo słonecznym stanowisku.  

Zarówno w przypadku uprawy cząbru w doniczce, jak i w ogrodzie, wysiew nasion przeprowadza się w kwietniu lub maju (w zależności od regionu), bezpośrednio do gruntu. Nie należy ich przysypywać ziemią - do rozwoju potrzebują dużej ilości światła słonecznego. W przypadku siewu na grządce rzędy roślin powinny znajdować się w odległości około 30 cm od siebie. Nasiona kiełkują po około trzech tygodniach. W tym czasie bardzo ważna jest ochrona siewek przed chwastami. Cząber można lekko nawozić, np. SUBSTRAL Naturen Nawóz w płynie do Pomidorów i Ziół. Więcej o uprawie ziół w domu przeczytasz tutaj.

Jak dbać o cząber?

Pielęgnacja cząbru w doniczce lub w gruncie jest wyjątkowo łatwa. Sprowadza się głównie do podlewania oraz dbania o to, by rośliny nie zagłuszyły chwasty. Roślina nie wymaga nawożenia, jednak od czasu do czasu można zastosować płynny nawóz organiczny, na przykład humus, np. SUBSTRAL Naturen Bio Humus do Warzyw i Ziół.  

Cząber dobrze rośnie w praktycznie każdej ziemi ogrodowej. Dobrze znosi przesuszenie - lepiej podlewać go nieco zbyt rzadko niż za często. Przelanie, szczególnie w przypadku cząbru w doniczkach, w ciężkiej ziemi tzw. uniwersalnej, może prowadzić do gnicia korzeni, a w rezultacie do obumierania roślin. Z tego powodu cząber powinien być podlewany bardzo oszczędnie, gdy ziemia, w której rośnie dobrze przeschnie. Do sadzenia cząbru można użyć gotowej mieszanki, np. SUBSTRAL Naturen Podłoże organiczne Terra Humus do Ziół. 

Jako roślina jednoroczna, po zakwitnięciu i wydaniu owoców cząber ogrodowy obumiera. Jego wegetację można jednak nieco wydłużyć poprzez usuwanie kwiatów - najlepiej zanim jeszcze zdążą rozkwitnąć. 

Cząber, podobnie jak wiele innych spokrewnionych z nim ziół, dobrze znosi przycinanie. Uszczykiwanie niezdrewniałych końcówek pędów sprzyja też jego rozkrzewianiu i zagęszczaniu.

Zastosowanie cząbru

Cząber ma zastosowanie w kuchni i zielarstwie – wykorzystuje się do tego jego liście oraz niezdrewniałe pędy. Zbiera się je w pełni kwitnienia roślin (najczęściej na przełomie lipca i sierpnia). W tym celu rośliny należy ściąć na wysokości około 10-15 cm nad ziemią. Można też uszczykiwać końcówki pędów na bieżąco w czasie całego sezonu wegetacyjnego. 

Zarówno w celach leczniczych, jak i kulinarnych, cząber może być używany świeżo po zebraniu oraz po wysuszeniu. Ziele należy suszyć w cieniu, w temperaturze poniżej 40°C, związane w niewielkie, luźne pęczki bądź rozłożone na specjalnej siatce lub tkaninie. Suszony cząber należy przechowywać w szczelnym pojemniku, na przykład szklanym słoju. 

Cząber ma zastosowanie także w kosmetyce oraz dermatologii. Stanowi składnik preparatów mających na celu normalizację wydzielania sebum oraz zwężanie rozszerzonych porów. Kąpiele i okłady z dodatkiem cząbru są także pomocne w różnego rodzaju stanach zapalnych skóry, również po ukąszeniach owadów.  

Najważniejsze cechy cząbru

Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) jest jednym z przedstawicieli rodzaju Satureja L. - roślin należących do rodziny jasnotowatych. Oznacza to, że jest spokrewniony z wieloma innymi popularnymi ziołami, w tym bazylią, melisą, miętą, oregano czy pokrzywą.