Starzec zwyczajny – zwalczanie

Czym jest starzec zwyczajny?

Starzec zwyczajny, nazywany również starcem pospolitym (łac. Senecio vulgaris L.), należy do rodziny astrowatych. Roślina wywodzi się z obszaru śródziemnomorskiego, ale rozprzestrzeniła się na wszystkie kontynenty oprócz Antarktydy. W Polsce starzec zwyczajny jest bardzo popularny. Rośnie na nizinach i wyżynach, a w Tatrach porasta tereny do 1500 m. Wybiera sobie siedliska mocno zmienione przez działalność człowieka, porasta też pola i sady. Możemy spotkać go na gruzowiskach, na wysypiskach śmieci, przy drogach, a także w ogrodach. Jest chwastem obecnym szczególnie w uprawach buraków, roślin strączkowych i kukurydzy.



Starzec pospolity zalicza się do roślin jednorocznych lub dwuletnich, które kwitną przez cały rok, także zimą, jeśli nie pokryje go śnieg. Roślinę zapylają osy i muchy, a rozsiewa się ona przez wiatr. Starzec zwyczajny wymaga zwalczania, bo należy do chwastów trujących zawierających wiele substancji chemicznych (m.in. senecjoninę, senecynę, kwercetynę, kwas fumarowy, alkaloid pirolizydynowy). Wpływają one negatywnie na układ pokarmowy, jak również uszkadzają narządy wewnętrzne zwierząt hodowlanych, w tym koni, bydła, owcy, świń i drobiu. Choć zwierzęta zazwyczaj nie jedzą chwastu ze względu na jego nieprzyjemny smak, mogą się nim zatruć, jeśli jego fragmenty znajdą się w paszy.



Roślina stanowi zagrożenie też dla ludzi. Wykazuje działanie rakotwórcze, mutagenne i działa toksycznie na wątrobę. Oprócz tego, że chwast sam w sobie jest nieprzyjazny dla naszych upraw, jest również siedliskiem różnych grzybów. Pasożytują na nim m.in. grzyby odpowiedzialne za rozwój mączniaka rzekomego na sałacie, rozwój mączniaka prawdziwego na roślinach astrowatych oraz powstawanie rdzy pęcherzykowatej igieł sosny.

Starzec zwyczajny – wygląd

Starzec zwyczajny urasta nawet do 45 cm. Jego łodyga jest owłosiona, a sama roślina ma liczne rozgałęzienia. Zanikają one, kiedy chwast musi poradzić sobie w trudnych warunkach. Liście wyglądają na postrzępione, są nierówno ząbkowane, a dolne zamierają w czasie kwitnienia. Kwiaty barwy żółtej mają kształt rurkowaty i otoczone są koszyczkami. Wygląd kwiatów przypomina ułożone ciasno krótkie pojedyncze włoski rosnące do góry. Początkowo żółte kwiaty zamieniają się w biały puch otaczający słupek. Jedna roślina starca pospolitego wytwarza od 1 tys. do 6 tys. nasion.



Starzec zwyczajny był niegdyś wykorzystywany w medycynie ludowej jako środek na wiele schorzeń. Podawano go dzieciom przeciwko kolkom, służył jako lek na pasożyty. Kobiety stosowały go przy obfitych krwawieniach miesięcznych. Maceraty z tego chwastu służyły jako maści na wypryski. Obecnie, ze względu na silne właściwości trujące rośliny, odradza się jej stosowanie.

Jak rozpoznać starca zwyczajnego?

Roślinę można poznać po żółtych kwiatach i charakterystycznym białym puchu. Przypomina on znane „dmuchawce”, jednak jest mniej delikatny (puch mocniej trzyma się rośliny). Starzec zwyczajny wyrasta na duże wysokości i porasta uprawy, nieużytki i tereny przydrożne. Chwast rozpoznamy po pierzastych i postrzępionych liściach, wysokiej łodydze i żółtych rurkowatych kwiatach (wyglądają zupełnie inaczej niż kwiaty mniszka lekarskiego).



Zdarza się, że starzec zwyczajny mylony jest z mleczem polnym. I rzeczywiście, na pierwszy rzut oka rośliny łatwo pomylić. To, co je odróżnia, to łodyga, która u starca pokryta jest pajęczynowatym owłosieniem. Cechą charakterystyczną mleczu polnego jest naga łodyga zawierająca sok mleczny. Mlecz kwitnie od czerwca do października, więc jeśli później zaobserwujemy podobną do niego roślinę nadal kwitnącą, najpewniej będzie to starzec zwyczajny.

Uszkodzenia wywołane przez starca zwyczajnego 

Starzec zwyczajny bez zwalczania stanowi poważne zagrożenie dla upraw na polu. Jest też niemile widzianą rośliną w naszym ogrodzie. Chwast wybiera sobie gleby piaszczyste lub gliniaste, bogate w składniki pokarmowe i minerały. Kiedy pojawia się w uprawie, może nawet zagłuszyć plon. Ponieważ pobiera z gleby dużo wody i związków mineralnych, osłabia rośliny, które muszą z nim konkurować. Starzec zwyczajny jest chwastem bardzo płodnym – łatwo się rozsiewa i szybko rośnie. Potrafi przetrwać też niskie temperatury, a więc stwarza zagrożenie dla upraw przez cały rok. Roślina zachwaszcza najczęściej kukurydzę i ziemniaki. Nie oszczędza też ogrodów, w których zagraża roślinom baldaszkowatym (koper, marchew, pietruszka, seler). Jeśli chwast pojawia się w pobliżu uprawy sałaty, pasożytujące na nim grzyby chętnie się na nią przenoszą i na roślinie rozwija się mączniak rzekomy. Starzec zwyczajny bytujący w naszym ogrodzie zabiera siewkom światło i substancje odżywcze. Hamuje przez to rozwój roślin.

Zapobieganie starcowi zwyczajnemu 

Na warzywniaku możemy usunąć starca zwyczajnego środkami chemicznymi, jeśli jego zagęszczenie jest naprawdę duże. Stosujemy wtedy różne środki naprzemiennie, żeby roślina nie uodporniła się na jedną substancję. Do usuwania starca polnego z ogrodów, z nieużytkowych grządek i rabat zastosujmy Roundup® AntyChwast TOTAL Ultra. Preparat zawiera naturalną substancję kwas pelargonowy, który stosuje się nalistnie. Środek działa na części naziemne, ale zabija też korzeń. Kwas pelargonowy niszczy błony komórkowe chwastu, co prowadzi do zahamowania wzrostu rośliny, jej deformacji, a w ostateczności do zamierania. Preparat stosujemy również na grządki przed siewem lub sadzeniem rośliny, żeby zapobiec rozwojowi chwastu podczas wzrostu roślin.



Jak w przypadku każdego chwastu, również i przy starcu zwyczajnym zaleca się najpierw zabiegi mechaniczne, a jeśli te się nie powiodą, zastosowanie herbicydu. W uprawie warzywnej w naszym ogródku wystarczy regularne odchwaszczanie i usuwanie dopiero co wyrośniętego chwastu, żeby zapobiec jego rozprzestrzenianiu się. Jeśli chcemy mieć pewność, że starzec zwyczajny nie pojawi się w naszym warzywniaku, przygotujmy wcześniej glebę pod uprawę, stosując ekologiczne preparaty na grządki. Rozwój chwastów powstrzymają też zabiegi agrotechniczne, takie jak ściółkowanie.

Jak chronić się przed starcem zwyczajnym?

Ochrona przed starcem zwyczajnym ma szczególne znaczenie w uprawie warzyw na polu. Jeśli chwast pojawi się w ogrodzie, wystarczy, że będziemy go regularnie wyrywać, a nie zagrozi naszym sadzonkom.



Przed rozpoczęciem wysiewu:

• kontrolujemy jakość nasion, sprawdzając, czy nie ma w nim nasion starca zwyczajnego,
• bronujemy ziemniaki,
• przeprowadzamy podorywkę ściernisk,
• monitorujemy, czy w uprawie nie pojawił się chwast ,
• niszczymy pierwsze wschody, nie dopuszczając do rozrostu rośliny.

W ogrodzie przed posadzeniem warzyw, krzaczków owocowych czy kwiatów ozdobnych dokładnie odchwaszczamy stanowisko. Przekopujemy ziemię, a po zasadzeniu uprawy przysypujemy glebę ściółką lub przykrywamy ją agrowłókniną. Kontrolujemy, czy wśród warzyw nie wyrasta starzec zwyczajny i jeśli tak, od razu rozpoczynamy jego zwalczanie.